Iedereen die ooit geprobeerd heeft te veranderen, weet dat het niet alleen draait om motivatie, wilskracht of discipline. Er zit iets onder. Iets wat vaak onzichtbaar blijft, maar je hele gedrag stuurt. Dat onzichtbare mechanisme is het pijn-plezier principe. Het bepaalt of je in beweging komt, blijft hangen waar je zit of steeds weer terugvalt in oude patronen. En juist dát maakt het principe zo belangrijk als je echt wilt veranderen, omdat het continu meebeslist welke keuzes je maakt en waarom.
Wanneer je snapt hoe dit pijn-plezier principe werkt, zie je ineens waarom sommige doelen moeiteloos lukken en andere totaal niet van de grond komen. Het laat zien waarom je brein soms gedrag kiest dat niet logisch voelt. En het vertelt je precies waar je moet beginnen als je patronen wilt doorbreken. Niet bij discipline. Niet bij motivatie. Maar bij het begrijpen van hoe je brein pijn en plezier aan elkaar koppelt. En hóe sterk dat je gedrag bepaalt.
Waarom je brein liever vasthoudt aan het oude dan verandert
Veranderen klinkt vaak heel praktisch: je kiest een doel, maakt een plan, en gaat aan de slag. Maar je brein werkt anders. Het is in de kern helemaal niet bezig met jouw succes of langetermijnvisie. Het is bezig met één ding: jou veilig houden. En dat doet het door risico’s te vermijden.
Elke verandering voelt als risico, zelfs als het rationeel gezien goed voor je is. Je brein kiest voor het bekende, omdat bekend gelijk staat aan veilig. Oud gedrag kost weinig energie, het is voorspelbaar, je weet wat je krijgt. En je weet dat het zorgt dat je overleeft. Daarom voelt het soms alsof je vastzit, ook als je heel graag wilt veranderen.
Dat is geen gebrek aan motivatie. Het is puur neurologie. Je brein maakt de balans op tussen wat het denkt dat pijn oplevert en wat het denkt dat plezier oplevert. En zolang de pijn van veranderen groter voelt dan het plezier van het resultaat, wint het oude gedrag altijd. Dat klinkt simpel, maar het verklaart ongelofelijk veel. Het verklaart waarom je blijft uitstellen, waarom je vastloopt, en ook waarom je soms tóch ineens wél doorpakt: de interne balans verschuift.
Hoe het pijn-plezier principe je gedrag bestuurt
Het pijn-plezier principe werkt constant en automatisch. Je hoeft er niet over na te denken. Sterker nog: tegen de tijd dat jij bewust merkt dat je iets wel of niet doet, heeft je brein die keuze allang voor je gemaakt.
Het gaat zo:
- Iets dat jij ziet als pijn → vermijden.
- Iets dat jij ziet als plezier → naartoe bewegen.
Maar hier zit de catch: je brein bepaalt pijn en plezier niet op basis van logica, maar op basis van associaties. Soms zijn die associaties oud, scheef gegroeid of totaal niet meer passend bij je leven nu. Toch sturen ze je nog steeds.
Denk aan veranderen van baan, stoppen met een patroon dat je eigenlijk niet meer wilt, je grenzen aangeven, gezonder leven, of eindelijk dat ene gesprek voeren waarvan je weet dat het nodig is. Je kunt het nog zo graag willen; als jouw brein de verandering koppelt aan pijn (afwijzing, verlies, onzekerheid, mislukking) gaat het op de rem staan. Zonder dat jij doorhebt dat het gebeurt.
En dat maakt veranderen vaak zo frustrerend. Het voelt alsof je jezelf saboteert, terwijl je eigenlijk gewoon doet waar je brein in gelooft: pijn vermijden, plezier zoeken. Alleen klopt dat plaatje niet meer.
Veranderen lukt pas als de interne balans kantelt
Het pijn-plezier principe werkt als een interne weegschaal. Aan de ene kant ligt het oude gedrag, dat veilig voelt, voorspelbaar is, weinig energie kost en dus ‘plezier’ betekent voor je brein. Aan de andere kant ligt het nieuwe gedrag: het onbekende, misschien spannend of ongemakkelijk, en dus ‘pijn’.
Zolang die weegschaal naar het oude gedrag helt, lukt veranderen niet. Hoe hard je het ook probeert. Hoeveel redenen je ook kunt opsommen. Hoeveel plannen je ook maakt.
Maar raakt de balans verschoven? Dan gaat het ineens snel.
- Het moment dat je merkt: ik ben klaar met hoe het nu gaat.
- Het moment dat iets niet langer te negeren is.
- Het moment waarop de pijn van hetzelfde blijven groter wordt dan de pijn van veranderen.
Dat zijn de momenten waarop mensen ineens stappen zetten waarvan ze lang dachten dat ze het niet konden. Niet omdat ze ineens meer discipline kregen, maar omdat de interne balans verschoof. En dan gaat veranderen niet alleen makkelijker, maar ook natuurlijker. Je hoeft jezelf niet meer te forceren, want je brein werkt met je mee in plaats van tegen je.
Wat het zo ingewikkeld maakt: pijn is niet altijd echte pijn
Eén van de grootste misverstanden over veranderen is dat pijn letterlijk pijn moet zijn. Iets heftigs, iets zwaars. Maar dat is niet hoe het werkt. Je brein labelt van alles als pijn, ook subtiele dingen.
Het kan bijvoorbeeld dit zijn:
- Niet weten wat er gaat gebeuren
- Bang zijn fouten te maken
- Jezelf belachelijk maken
- Je plek verliezen
- Doen wat ‘niet bij je past’
- Te veel moeite moeten doen
- Afgaan
- Afwijzing
- Stress of ongemak
- Verlies van zekerheid
- Verlies van controle
En het bizarre is: je brein kiest liever voor iets dat eigenlijk helemaal niet fijn is (uitstelgedrag, pleasen, te veel verantwoordelijkheid dragen, jezelf wegcijferen) dan voor iets dat goed voor je is… als het maar bekend is.
Daarom voelt veranderen soms alsof je tegen jezelf in gaat. Je bent niet raar. Je bent niet zwak. Je doet precies wat je brein denkt dat het beste bij je past, op basis van oude data.
Het goede nieuws: data kun je updaten.
Waarom pijn vermijden bijna altijd wint van plezier ervaren
Veel mensen onderschatten hoe sterk het brein gericht is op het vermijden van pijn. Uit psychologisch onderzoek weten we dat het brein ongeveer 2 tot 2,5 keer sterker reageert op mogelijke pijn dan op mogelijk plezier. Dat betekent dat zelfs als een verandering jou iets heel moois oplevert, het brein toch liever vasthoudt aan het oude als daar maar nét iets minder risico, gedoe of ongemak aan verbonden is.
En dat verklaart waarom je soms zo’n innerlijke strijd voelt. Het gaat niet om wat jij bewust wilt. Het gaat om die onbewuste rekensom die je brein maakt: Wat kost het mij? Die kosten tellen simpelweg zwaarder mee dan de mogelijke winst. Daarom lukt veranderen pas wanneer het brein óók ziet dat doorgaan zoals het nu gaat meer pijn oplevert dan veranderen, dan kantelt de interne balans en wordt de stap vooruit ineens veel logischer en lichter.
Een voorbeeld dat laat zien hoe sterk dit principe is
Stel dat iemand elke maandag opnieuw besluit: “Vanaf vandaag ga ik gezond eten.” De motivatie is echt. Het doel is helder. De wil is aanwezig. Maar tegen het einde van de dag ligt er weer een zak chips open. Oppervlakkig lijkt het op gebrek aan discipline. Maar onder water speelt iets anders.
Voor het brein staat gezond eten gelijk aan:
- moeite
- keuzestress
- volhouden
- geen snelle beloning
- minder comfort
Dat is allemaal ‘pijn’.
Ongezond eten staat gelijk aan:
- ontspanning
- gemak
- directe beloning
- geen gedoe
En dat is ‘plezier’.
Zolang die associaties in stand blijven, wint het oude gedrag.
Niet omdat iemand niet wil veranderen, maar omdat het brein nog niet gelooft dat gezond eten meer oplevert dan het kost. Pas wanneer de associaties verschuiven (bijvoorbeeld omdat het lichaam beter voelt, omdat iemand trots ervaart, omdat het gemak wordt verhoogd of omdat de pijn van hetzelfde blijven groter wordt) kantelt het systeem. En dan verandert iemand ineens zonder strijd.
Het is geen kwestie van sterker zijn. Het is een kwestie van een balans die anders komt te staan.
Hoe je het pijn-plezier principe zelf kunt beïnvloeden
Je kunt dit principe bewust inzetten wanneer je wilt veranderen. Niet door jezelf te pushen, maar door slim met je brein te werken.
Kijk eens eerlijk naar deze punten:
- Wat levert je oude gedrag jou (onbewust) op?
- Welke vorm van ‘plezier’ geeft het, ondanks de nadelen?
- Welke vorm van ‘pijn’ plakt je brein op het nieuwe gedrag?
- Waar zitten de voordelen van de verandering die je onderschat?
- Waar zit de pijn van hetzelfde blijven die je tot nu toe wegdrukt?
- Welke overtuigingen heb je over het oude en het nieuwe gedrag?
Wanneer deze patronen helder worden, zie je dat veranderen geen mysterie is. Het wordt logica. Je hoeft jezelf niet te veranderen als persoon. Je hoeft je motivatie niet op te krikken. Je hoeft alleen de betekenis die jouw brein ergens aan heeft gekoppeld te verschuiven. En dat is exact waar het pijn-plezier principe zo krachtig is: het laat je zien hóe je brein kiest en hoe jij die keuze kunt beïnvloeden.
De rol van bewust kiezen versus automatisch reageren
Veel mensen denken dat veranderen vooral draait om bewuste keuzes. Je weet wat je wilt, je kiest ervoor, en klaar. Maar in werkelijkheid komt maar ongeveer 5% van je gedrag voort uit bewust handelen. De rest, wel 95%, draait op automatische processen.
Die automatische processen worden grotendeels gestuurd door het pijn-plezier principe en de associaties die jouw brein heeft opgebouwd. Daarom voelt veranderen soms alsof je tegen een onzichtbare muur duwt. Je bewuste brein wil vooruit, maar je onbewuste brein houdt je veilig in het oude.
Bewust willen is simpel. Onbewust toestemming krijgen, dát is waar de verandering echt gebeurt.
Wat je vaak over het hoofd ziet wanneer je probeert te veranderen
Veel mensen proberen te veranderen vanuit strategie:
- andere routines
- schema’s
- plannen
- apps
- motivatieboeken
- lijstjes
- challenges
Handig, maar oppervlakkig. Want als de onderliggende associaties niet meewerken, blijft het gedoe. Je voelt het verschil tussen gedrag dat je met jezelf doet en gedrag dat je tegen jezelf doet.
Je kunt jezelf dwingen, maar je brein houdt dat maar heel even vol.
Je kunt jezelf pushen, maar de weerstand komt terug.
Je kunt elke maandag opnieuw beginnen, maar het oude patroon wacht geduldig tot je moe wordt.
De sleutel ligt niet in strenger zijn, maar in het veranderen van de betekenis die jouw brein aan het nieuwe gedrag geeft. Pas dan verschuift het interne pijn-plezier systeem. En wanneer dat gebeurt, verandert je gedrag vaak vanzelf.
Niet omdat je harder werkt, maar omdat je brein het nu ziet als de logische, makkelijke, veilige keuze.
Hoe je de interne associaties kunt herprogrammeren
Het mooie: je kunt jouw pijn-plezier systeem herschrijven. En dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Je kunt het opbreken in kleine stappen, zodat je brein zich veilig genoeg voelt om nieuwe patronen toe te laten zonder stress.
Een paar manieren waarop je dit mechanisme bewust kunt beïnvloeden:
- Maak het nieuwe gedrag kleiner en eenvoudiger, zodat het minder pijn oplevert voor je brein.
- Vergroot het plezier van het nieuwe gedrag met directe beloningen.
- Leg bewust de nadruk op wat het oude gedrag je kost in plaats van wat het oplevert.
- Visualiseer hoe het resultaat van je verandering voelt, zodat je brein er plezier aan koppelt.
- Doorbreek oude associaties door situaties anders te interpreteren of anders op te reageren.
- Verwijder onnodige obstakels, zodat de drempel lager wordt.
Je hoeft niet te denken in grote stappen. Veranderen gaat veel sneller wanneer de drempels laag zijn en je brein het gevoel heeft dat het geen risico loopt.
Het pijn-plezier principe werkt namelijk niet alleen bij grote levensveranderingen, maar bij elke kleine keuze: wat je eet, wat je zegt, hoe je reageert, waar je ja of nee tegen zegt, hoe je omgaat met grenzen, stress, relaties, gewoonten, werk, vrije tijd... alles.
Waarom veel mensen hun eigen pijn-plezier systeem niet herkennen
De meeste associaties die bepalen of je wel of niet verandert, zijn onbewust. Je merkt ze niet op. Je denkt dat je eigen keuzes maakt, maar vaker reageer je automatisch op oude ervaringen.
Daarom voelt veranderen soms alsof je jezelf niet begrijpt.
Je denkt:
- Waarom doe ik dit nog steeds?
- Waarom val ik steeds terug?
- Waarom lukt het mij niet terwijl anderen het wel kunnen?
- Waarom weet ik precies wat ik moet doen, maar doe ik het niet?
En de meest frustrerende:
Waarom voel ik zoveel weerstand terwijl ik het zó graag wil?
Omdat je brein werkt op basis van opgeslagen ervaringen, overtuigingen en patronen die je niet bewust hebt gekozen. Maar ze bepalen wel hoe jouw interne systeem staat afgesteld.
Wanneer je leert luisteren naar die onbewuste laag, begrijp je jezelf ineens veel beter. Je ziet logisch worden wat eerst vaag voelde. En dat maakt veranderen niet alleen makkelijker, maar ook veel rustiger.
De kern: veranderen lukt pas wanneer je brein het ermee eens is
Veranderen gaat niet om harder je best doen. Het gaat om het aanpassen van de interne betekenis die jouw brein aan gedrag geeft. Zodra je brein gelooft dat de verandering veiliger, logischer en plezieriger is dan hetzelfde blijven, gaat het vanzelf.
Het pijn-plezier principe bepaalt de richting. Jij bepaalt de invulling. En zodra je het principe snapt, wordt het een krachtig hulpmiddel in plaats van een onzichtbare blokkade.
Waarom hypnotherapie zo effectief is bij het veranderen van dit pijn-plezier systeem
Omdat het grootste deel van je gedrag door je onbewuste wordt aangestuurd, is het essentieel om die laag mee te krijgen als je wilt veranderen. Je onbewuste bepaalt ongeveer 95% van alles wat je denkt, voelt en doet. Het bepaalt hoe je reageert, welke keuzes logisch voelen, welke niet, en waar jouw interne balans naartoe helt.
Hypnotherapie werkt precies daar waar het pijn-plezier principe ontstaat: in de onbewuste associaties die bepalen wat jouw brein ziet als pijn en wat als plezier. Het maakt die automatische patronen zichtbaar en buigbaar, zodat je zonder strijd nieuwe verbindingen kunt leggen. Je hoeft jezelf niet te forceren; je leert je brein simpelweg een andere betekenis te geven aan het gedrag dat je wilt veranderen.
Daardoor wordt de balans in jouw voordeel verschoven. Het nieuwe gedrag voelt logischer, veiliger en natuurlijker. De weerstand zakt weg, het oude patroon verliest zijn grip en veranderen gaat eindelijk zoals het bedoeld is: soepel, snel en zonder onnodige strijd.
Dat maakt hypnotherapie een van de meest effectieve manieren om de onderliggende systemen van je brein in beweging te krijgen. Zodat jij niet alleen wéét wat je wilt veranderen, maar het ook echt gaat doen.
Op de hoogte blijven?
Wil je tussendoor nog meer tips, uitleg en inspiratie? Klik op de één van de buttons hieronder en volg me op Facebook en Instagram. Daar deel ik waardevolle tips, herkenbare voorbeelden en inzichten die je helpen om veranderen niet alleen te snappen, maar het eindelijk ook vol te houden.
Kun je hier wel wat hulp bij gebruiken?
Stuur me een bericht of vul het contactformulier in, dan help ik je persoonlijk in een 1-op-1 sessie, zodat jij makkelijker en sneller je doelen bereikt.
Reactie plaatsen
Reacties